“Çişimiz tuvalettee, kakamız tuvalettee, artık kimse yapmayacak altındaki bezee.” şarkılarının kulaklarımızda yankılandığı, “Çocuğum hazır mı?” sorusunun zihinlerde en çok yer ettiği hem çocuk hem de ebeveynler için meşakkatli bir süreçtir tuvalet eğitimi…
Zihnimizde en çok yer alabileceğini düşündüğüm konuları başlıklar halinde sizler için aşağıda netleştirmeye çalıştım. Haydi, birlikte göz atalım:
Ne Zaman Başlar?
Yapılan araştırmalar çocukların 18-24 ay itibari ile tuvalet eğitiminin başlangıcına hazır olduğunu söylemektedir. ”Eyvah, bizimki 32 aylık hala tuvalet eğitimini kazanamadı.” diye endişenlenmemenizde fayda var. Bu yaş aralıkları genel bir sayı ile ifade ediliyor gibi dursa da her çocuğun tuvalet eğitime hazır olma ve tuvalet eğitimini kazanma zamanı farklılık gösterebilmektedir çünkü çocuklar birbirlerinden farklı gelişim özelliklerine sahiptirler ve bu özellikler de bu sürecin zamanlamasında etkili olabilir.
“Bireysel farklılıklar var evet, peki ben kendi çocuğumun bu eğitimin başlangıcına hazır olduğunu nasıl anlayacağım?” sorusunu duyar gibiyim, öyleyse devam edelim.
Çocuğum tuvalet eğitimine hazır mı?
Çocukların bu eğitime hazır olduğunun işaretlerini kabul ettiğimiz iki boyutta ele alalım:
1-) Fiziksel Boyut: Çocukların tuvalet eğitimine hazır olması için kas gelişiminin belirli bir olgunluk düzeyine ulaşması gerekmektedir. Çocuğunuz:
- Yürüme, oturma çömelme gibi motor hareketlerini yerine getirebiliyorsa,
- Giysilerini kendi başına giyip çıkarmaya başladıysa,
- Tuvalet zamanı bir düzen döngüsü içinde gerçekleşmeye başladıysa,
- Dil gelişimi yaşına uygun düzeyde ise,
Çocuğunuzun tuvalet eğitimine başlamak için fiziksel ipuçlarına sahip olduğunu düşünebiliriz.
2-) Bilişsel Boyut: Çocuğunuz:
- Tuvaletini yaparken bir yere saklanma davranışı gösteriyorsa,
- Bezinden rahatsız olup çıkarma isteği duyuyorsa,
- Tuvaletini yaptıktan sonra tuvaletini yaptığını söylüyorsa,
Çocuğunuzun tuvalet eğitimine başlamak için bilişsel ipuçlarına sahip olduğunu düşünebiliriz. Bize bu sürece başlarken ipucu olabilecek noktalara değinmişken, peki tuvalet eğitimini doğru zamanda ve doğru şekilde kazandırmadaki hassasiyet gerekli midir, gerçekten? Bu sorunun yanıtı için bu dönem çocuğuna biraz daha yakından bakalım sizlerle.
Tuvalet Eğitimi Neden kritik?
Çocuklar tuvalet eğitimini kazanmasını beklediğimiz bu dönemde, vücudunun ihtiyaçlarını hissetmeyi ve kontrol etme becerisini kazanmaya çalışırlar. Bu kontrol başarı ve özgürlük duygularının gelişiminin de şekillendirir. Erikson, Psikososyal gelişim evrelerinde bu dönemi “Özerkliğe karşı Kuşku ve Utanç” dönemi olarak isimlendirir. Gelişim kuramında bu dönemin çatışması tuvalet eğitiminin kazanılmasıdır. Çocuk bu dönemde öz denetime ilişkin beceriyi kendisinin ortaya koyduğu ürünü (dışkıyı) kontrol ederek kazandığından, bu beceriyi kazanmadaki ebeveyn tutumları çocuğun kişiliğinde önemli etkilere neden olabilmektedir. Bu dönemde aşırı baskıcı, katı disiplinli veya tamamen boş verilmiş bir tutum çocuğun öz denetim becerisinin engellemesine neden olacağından bağımsızlık duygusunun kazanılmamasına (Kuşku ve Utanç) neden olabilir. Doğru ebeveyn tutumları ise bağımsızlık duygusunun (Özerklik) ve öz denetim becerisinin kazanılmasını sağlayabilmektedir.
Peki, doğru ebeveyn tutumu derken neyi kastediyoruz?
Nasıl davranmalı?
- Çocuk bu dönemde altına kaçırdığında utandırmamak, kızmamak gerekmektedir.
- Çocuğunuzun bu döneme hazır olduğuna dair ipuçlarını gördüğünüzde, çocuğunuzun reaksiyonlarına göre tepki vermeniz fayda sağlayabilir.
- Her başarılı deneme için çocuğu teşvik etmeniz, şimdi olmasa da sonrakinde olumlu olacak fikrini kendinize hatırlatmanız süreci daha iyi yönetmenize katkı sunabilir.
- Çocuğun dışkısını onun tanık olacağı şekilde tuvaletini yapmasını istediğiniz nesneye (lazımlık, klozet) görmesini sağlayarak dökerseniz, çişlerin ve kakaların nereye gitmesi gerektiği konusunda fikir edinmesini sağlayabilirsiniz.
- Tuvalet eğitimini kazanırken kolay çıkarabileceği giysiler tercih etmek kolaylık sağlayabilir.
- Çocuğun tuvalet işleminin nerede yapıldığına dair fikir edinmesi için, evdeki daha büyük bir çocuğa tanık olması, hem ona yalnız hissettirmeyebilir ve tuvalet işleminin nerede yapılacağına dair zihninde netlik oluşturmasına katkı sağlayabilir.
- Çocuklara kazandırmak istediğimiz bir beceriyi en etkili yollardan biri olan kitaplardan faydalanabiliriz.
- Çocuğumuzun tuvalet zamanlarını takip edebilmek için bir çizelge oluşturup saatleri tespit etmek ve hemen öncesinde tuvalete oturmasını sağlamak, alışkanlık kazanmasını kolaylaştırabilir.(Özellikle gece uykusunda etki gösterebilir.)
- Çocuğun tuvalet eğitimini kazanmasında çizelgeler ve ödül (pekiştireç) kullanmak çocuğu teşvik edeceğinden daha kolay uyum sağlamasını kolaylaştırabilir.
Unutmayın ki tuvalet eğitimi bir süreçtir ve bu sürece önce sizin sonra çocuğunuzun bu sürece hazır olması gerekmektedir.
Çocuğunuzdan önce siz bu sürece hazır mısınız?
Yasemin KAZAN
Tam benlik bir konu. 3 yaşında oğlum ile tam da bu konu ile ilgili neredeyse savaş içerisindeyiz. Tüm yetkinliğe sahip olduğu halde inatlaşma ve korkma sebebiyle bir türlü baslayamıyoruz eğitime. Oysaki abisi 2.5 yaşında bu işi bitirmişti. Yapacak birşey yok her çocuk kendine has. O nezaman isterse ozaman olacak…
Ne kadar güzel ifade etmişsiniz, her çocuk kendine has…Çocuğumuzun tam hazır hissettiğini yakaladığımız anları fırsata çevirebilmek, korkmasına neden olabilecek etkenler ve bunların çözümü üzerine düşünmek sürecinizi kolaylaştırabilir. Sağlıcakla kalın 🙂
32 aylık bir kızım var o kadar etrafına duyarlı, gelişim olarak gerçekten herşeyini tamamladı bir tuvalet eğitimi eksik. Nazar boncuğu diyorum fazlada üstüne gitmiyorum çünkü bir kaç çabamın sonu hüsran oldu. Bezimi seviyorum çıkarmayacağım diyor. Bizde bıraktık kendi ne zaman isterse o zaman olacak demekki. Bir de 6 ay sonra gelecek kardeş var. İyice saldım nasıl olsa çocuklarda kardeş gelince bir gerileme dönemi oluyor diye. Doğru mu yapıyorum emin değilim. En doğru zamanı çocuk belirlemeli diye beklemedeyiz.
Çocuğunuzun güçlü yönlerinin farkında olmanız beni de gülümsetti :)Yeni bir kardeşin dünyaya gelmesiyle, gerileme dediğimiz daha önceki gelişim dönemi davranışlarına dönüşler, bazı çocuklarda görülebildiği gibi bazı çocuklarda görülmeyebilir. Gerileme davranışları çocuğun hissettiği ilgi eksikliğinin bir çağrısı niteliği taşıyor olabilir.Buradaki gerileme davranışlarının çocuk tarafından aileye “Bebek olursam benimle daha çok ilgilenirler” çağrısı olup olmadığı üzerine düşünmek fayda sağlayabilir. Bezimi seviyorum ifadesinden yola çıkarak, tuvalet eğitimini kazanırken kullanacağı klozet, lazımlık vs. gibi materyalleri seveceği ve daha sıcak bakacağı hale getirmek için yapılabilecekler üzerine düşünmek sürece katkı sağlayabilir.Katı disiplinli bir tutumdan uzak durmaya çalışırken, doğru zamanları fırsata çevirmemek sürecinizi zorlaştırabilir.Kolaylıklar dilerim, sağlıcakla kalın 🙂
21 aylık kızım yaptıktan sonra çişini falan söylüyordu tuvalete gitme isteği de vardı 2 gün gayet iyi ilerledik ama 3.gün pek gitmek istemiyor huyu kötü yönde değişti, kakasini da tuvalet e yapmak istemiyor iki kez üstüne yaptı beni odadan çıkarıp ondn sonra daha da çok düzen bozuldu, ne yapmalıyım beze dönsek kötü yönde etkilenir mi
Tuvalet eğitimi hem çocuk için hem de ebeveynler için önemli bir süreç. Çocuğunuz önceki düzenini hemen bırakamaz ve biz de ondan bunu bekleyemeyiz tabii ki. Üstüne yapması da gayet normal karşılanabilir bir durum. Bu süreçte çocuğunuza onun yanında olduğunuzu hissettirmeniz de çok önemli tabii ki. Belirli aralıklarla tuvalet alıştırmasına yukarıda belirtilen şartlarla devam etmenizi tavsiye ederim 🙂