EBEVEYNLERİN ÇOCUKLARA PARA KAVRAMINI ÖĞRETİRKEN YAPTIĞI EN BÜYÜK HATa
Eğer çocuklara finansal sorumluluğu öğretmenin önemini bilen biri varsa o da Warren Buffett’tır.
Efsanevi yatırımcı, Berkshire Hathaway’ın CEO su olmadan önce pek çok küçük iş kurdu. Altı yaşında altılı kola paketini 25 cente alıp tanesini 5 cente satarak ilk parasını kazandığında altı yaşındaydı. Kapı kapı gezip dergi ve sakız da satıyordu.
2013’te CNBC ‘ye verdiği bir röportajda “En büyük ilham kaynağım babamdı.” der Buffett. “Ondan, doğru alışkanlıkların çok erken yaşta edinilmesi gerektiğini öğrendim. Para biriktirmek gerektiği, bana verdiği önemli bir dersti.” Ebeveynlerin çocuklara parayı öğretirken yaptıkları en büyük hata sorulduğunda ünlü milyarder şunları söyledi ”Bazen aileler çocuklarıyla para konusunda konuşmak için onlu yaşlara gelmesini bekliyorlar, oysa ki okula yollamadan başlamaları gerekiyor.”
‘Zaman bir etkendir’ Evet doğru okudunuz “okul öncesinde” Buffett, araştırmaların beynimizin %80inin 3 yaşına kadar oluştuğunu gösterdiğine işaret ediyor. Cambridge Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma çocukların 3- 4 yaşlarında para kavramını algılayabileceklerini ortaya koydu. 7 yaşına gelindiğinde ilerde gösterecekleri finansal davranışları az çok oluşmuş olacaktır. “Çoğu ebeveyn çocuklara para kavramını ve parayı düzgün yönetmeyi öğretmenin önemini zaten biliyor.” diyor Buffett. Ama, bilmekle yapmak arasında fark var.
T. Rowe Price tarafından 2018 yılında yürütülen ( 8-12 yaş arası çocuğu olan 1014 ve 8-14 yaş arası çocuğu olan 1000den fazla genç ebeveynle yapılan)bir çalışmaya göre, ebeveynlerin yalnızca %4’ü çocukları beş yaşına gelmeden onlarla para konusunu konuşmaya başlıyor. Ebeveynlerin %30’u parayla ilgili konuşmaya 15 yaşında başlarken %14’ü hiç konuşmadıklarını söyledi.
Buffett tarafından kendi çocuklarına verilen dersler :Buffet 2011 yılında “Gizli Milyonerler Kulübü” isimli, kendisinin bir grup öğrenciye mentörlük yaptığı bir animasyon dizisinin yayınlanmasına katkı sağladı. Dizide 26 bölüm var ve her birinde kredi kartının nasıl çalıştığı ya da parayı koyduğunuz yerin önemi gibi bir finans dersi işleniyor. “Üç çocuğuma da “Gizli Milyonerler Kulübündeki dersleri öğrettim, bunlar basit ama hem iş yaşamında hem de hayatta gerekli dersler” diyor Buffet CNBC ile röportajında.
İşte animasyon dizisinden Buffett’ın tüyolarıyla birkaç ders:
Esnek düşünmeyi öğrenmek
Bu dersin amacı ilk seferde başaramayınca pes etmemek gerektiğini öğrenmek. İleriki yaşamlarında finansal zorluklarla karşılaştıklarında, yaratıcı düşünmek, farklı açılardan bakmak onların faydasına olacaktır.
Aktivite önerisi:
Çocuklarınızla bir sanat müzesine gidin ve her bir resmin tarzını tartışın. Sonra onlara kendi tarzlarında bir resim yapmalarını söyleyin. Fırça dışında kullanabilecekleri aletleri düşünmelerini sağlayın. ( sünger, kulak çubuğu, parmak vs)
Evdeki eski nesnelerin yeni farklı kullanımları konusunda çocuklarınızı teşvik edin. ( şişe kapakları dama oynamak için, bitmiş bir kahvaltılık gevrek kutusu gazetelik olarak kullanılabilir) Bu tarz etkinlikler yaratıcı düşünmeyi geliştirir, tasarruf yapmalarını ve aynı zamanda da çevreyi korumalarını sağlar.
Para biriktirmeye nasıl başlamalı
Ben Franklin’in dediği gibi “ Kenara konan bir kuruş, kazanılmış bir bir kuruştur” (Bizdeki karşılığıyla damlaya damlaya göl olur). Çocuklarınızın paralarını yönetmelerini öğrenmelerini istiyorsanız istekler ve ihtiyaçlar arasındaki ayrımı yapmalarını sağlamanız önemlidir.
Aktivite önerisi:
Çocuklarınıza ikişer para kavanozu verin: Biri biriktirmek, biri harcamak için. Kendilerine her para verildiğinde bunu iki kavanoza istedikleri şekilde bölüştürmelerini sağlayın.
5-10 maddelik bir istek listesi ya da dergilerden kestikleri resimlerle bir kolaj oluştursunlar. Sonra birlikte tek tek listenin üzerinden geçerek istek mi ihtiyaç mı olduğunu belirleyin.(Örneğin yeni bir oyuncak istekken yeni bir sırt çantası ihtiyaç olabilir.)
Fiyat ile değer arasında ayrım yapmak
Hepimizin benzerini daha ucuza alabilecekken fazla para verip markalı bir ayakkabı ya da alet aldığımız olmuştur.
Bu dersin ardındaki düşünce bir şeyin gerçek değerinin ne olduğunu öğretmek kadar reklamların bizi nasıl daha çok almaya teşvik ettiğini görmelerini sağlamaktır.
Aktivite önerisi:
marketten ihtiyacınız olan şeylerin listesini yapın. Sonra listedekilerin indirimde olup olmadığını görmek için broşür, internet vs. kontrol edin. Aradığınız şeyin en ucuz nerede satıldığını bulun.
Elinize bir dergi alıp değerlendirmek için bir reklam seçin. Sorun. Hangi ürün tanıtılıyor? Reklamın vermek istediği mesaj nedir? Reklamda dikkatini çeken ne? Reklam ne hissettiriyor? Ürünü alman için nasıl bir ikna yöntemi izleniyor?
Doğru kararlar vermek
Akıllı kararlar vermenin püf noktası farklı tercihlerin ne tür sonuçlara yol açacağını düşünmektir.
Aktivite önerisi:
Buffett, karar verme becerileri geliştirmede model oluşturmanızı ve çocuklarınızla verdiğiniz kararları ve sebep olacağı sonuçları konuşmanızı öneriyor. Örneğin “ Yeni bir TV almak istiyoruz ama klimamız bozuk ve tamir ettirmek için para gerekiyor. Eğer tamir ettirmezsek yaz geldiğinde ev çok sıcak olacak. Klimayı tamir ettirdiğimizde TV almak konusunu yeniden düşünebiliriz.”
Çocuklarınıza para biriktirmekle ilgili iyi kararlar alma becerisi kazandırın. Belki almak istedikleri bir DVD vardır. Gerçekten almaya ihtiyaçları var mı yoksa ödünç alabilirler mi öğrenin.
‘Hiçbir zaman erken değildir’
Çocuklarınızın başarılı bir geleceklerinin olmasında yapabileceğiniz en önemli katkılardan biri onlara sağlıklı finansal alışkanlıklar kazandırmaktır.
“Hiçbir zaman çok erken değildir,” diyor Buffett 2013’teki Yahoo Finans Soru Cevap etkinliğinde. “İster bir doların değerini öğretmek olsun ister ihtiyaç ve istekleri arasındaki farkı ya da biriktirmenin değerini öğretmek olsun, bunlar hep çocukların erken yaşlarda karşılaştıkları durumlardır. O yüzden yapılacak en iyi şey anlamalarını sağlamaktır.”
Tom Popomaronis cnbc.com
Çeviri: Türkan Demir
