Hiperaktif bir çocukla nasıl başa çıkacağınızı bilmek ister misiniz? Hiperaktif çocuklarda fark yaratacak üç büyük strateji ve 20’den fazla basit aktivite ile karşınızdayım. Odaklanmayı, dikkati, öğrenmeyi ve iletişimi geliştirin! Bazen evimde işler çığırından çıkabiliyor. Herhangi bir günde, etrafımda ortaya çıkan kaos gibi görünen şeyleri izlerken lavaboda bulaşık yıkıyor olabiliyorum (orada çok zaman geçiriyorum). Oğullarımdan gelen yüksek sesli çığlıklar, gülme ve oyun oynarken çıkardıkları türlü seslere değil musluktan akan suyun sesine odaklanmaya çalışıyorum.
Oğlum Isaac’i oturma odasında koşarken, koridorda gidip gelirken, kanepeye gidip üzerine atlarken, tüm yastıkları yere (veya oyuncakların üzerine) tekmeleyerek fırlatırken görüyorum. Çerez tabağına uzanırken bağırıyor mu yoksa yüksek sesle şarkı mı söylüyor ayırt edemiyorum. Ancak, yukarı çıkarken yanımda vızır vızır konuştuğunu hissetmem çok uzun sürmüyor ve birkaç dakika sonra atlamak ve çarpmak için her çeşit yastığı ve pelüş hayvanı alt kata sürüklerken görüyorum.
Bu aktivite düzeyi, enerji ya da buna ne diyorsanız, durmaksızın devam edebilir ve araya girmeye ya da lavabodan bağırmaya çalışırsam, sanki kimse beni duymuyor gibi görünüyor. “Görünmez miyim?” diye merak etmeye başlıyorum. Ne var ki endişelerim uzun sürmüyor çünkü şimdi biri incinmiş, ağlıyor ve bana sesleniyor. Sizin eviniz de benimkine benziyor mu? Erkek çocukları böyledir diyenler olacaktır fakat sık olmasa da enerjisi böyle olan kızlar da gördüm. Ona iyi ebeveynlik yapmadığımı, otorite kurmam gerektiğini söyleyeyenler de olacaktır.
Şahsen, “hiperaktif” kelimesinin, Isaac’im gibi özellikle aktif olan herhangi bir çocuğu tanımlamak için çok genel bir terim olduğunu düşünüyorum. Bunu, genellikle tam olarak anlamadığımız her türlü davranışı tanımlamak için kullanırız. Bu yazı özelinde açıklığa kavuşturmak için, hiperaktif bir çocuğu sıklıkla hareket arayan ve hareketsiz oturmakta güçlük çeken bir çocuk olarak tanımlayalım.
Çocukların hiperaktif olma sebepleri nelerdir? Bunun pek çok sebebi olabiliyor. Bazıları:
- Mizaç– çocuğun karakteri öyle olabilir.
- Genetik – Armut dibine düşer, eğer bir ebeveyn çocukken “hiperaktif” ise, çocuğu da muhtemelen hiperaktif olur.
- Beslenme – Yüksek karbonhidrat/şeker içerikli beslenme veya olası gıda hassasiyetleri söz konusuysa bunlar etken olabilir.
- Çevre – Eğer bir oda dağınıksa bu tür eylemleri teşvik eder.
- Mevsim – Kış ayları, dışarıda daha az serbest oyun oynaması nedeniyle hiperaktiviteyi artırabilir.
- Duyusal işleme– Bir çocuğun çevresel uyaranlardan gelen hisleri nasıl aldığı kendine hastır ve hiperaktif çocuklar beyinlerin işleyişlerinden ötürü daha fazla duyuya ihtiyaç duyabilirler.
Çoğu “hiperaktif” çocuk için, muhtemelen bu nedenlerin bir kombinasyonu söz konusudur. Ve nedenler günden güne veya haftadan haftaya değişebilir. Bunun da ötesinde, bazı çocuklar belirli günlerde veya her zaman hiperaktif olabilirler.
Yukarıdaki nedenlerden herhangi biri bir çocuğun hiperaktivitesini etkileyebilirken, genellikle hiperaktif bir çocuğun veya emekleme çağındaki çocuğun kökeninde bulunan ortak bir payda vardır ve bu duyusaldır. Hiperaktivite ve duyunun bir arada olmaması neredeyse imkânsız, fıstık ezmesi ve jöle gibiler. Hiperaktivite, bir çocuğun ister sandalyesini geriye yatırması, tekrar kanepeye atlaması veya akşam yemeği sırasında masadan 20 kez kalkması olsun daha fazla aktivite arayışı anlamına gelir. Beyin DAHA FAZLA duyum arar ve onu elde edene kadar tatmin olmaz. Bu yüzden hiperaktif çocuklarımız, onlara oturmalarını söylediğimizde bizi duymuyor veya anlamıyormuş gibi, sınırları zorlamaya devam ediyor.
Görünüşe göre kötüler ya da meydan okuyorlar. Bu, kendimizi kötü ebeveynler gibi hissetmemize neden oluyor ve kişisel deneyimime dayanarak konuşuyorum. Ama, tünelin sonunda devasa parlak bir ışık var ve bu, hiperaktif bir çocuk veya emekleme dönemindeki çocukla başa çıkmamıza ve onunla başa çıkmamıza yardımcı olacak duyusal stratejilerdir.
Hiperaktif bir çocuğu nasıl idare edeceğimi düşündüğümde aklıma üç farklı çözüm geliyor. Bir ergoterapist ve anne olarak kullandığım duyusal temelli stratejiler ama daha da önemlisi işe yarıyorlar! Hadi bir bakalım:
1. Ritmik ve Yapılandırılmış (Önceden neyin nasıl yapılacağı belirlenmiş) Aktiviteler Sunun
Hiperaktif ve enerjik çocukların tüm bu enerjiyi boşaltacak bir kanal bulmaları inanılmaz derecede önemlidir. Enerjilerini bastırmaya çalışmak çoğu zaman daha da kötüleştirecektir. Ancak bazen, her şey, serbest bırakmak işleri daha da kötüleştirebilir. Dışarı çıkıp etrafta rastgele koşturmak ile iki nokta arasında ileri geri koşmak arasında fark vardır. İkincisi, yapmadığınızda çocuğunuzu daha hiperaktif hale getirebilecek özgür bir aktiviteye bir yapı kazandırıyor. Eğer bir yapıyı ritimle birleştirirseniz, ritim genellikle beden ve zihin için daha da sakinleştirici olur (bu, duyusal hilelerden biridir). Örneğin, “Karıncalar Birer Birer Yürümeye Başlıyor” gibi ritmik bir şarkı söylemek veya “Marş, marş, bir, iki” gibi askeri ritimleri tekrar tekrar söyletmek. Garip gelebilir ama bu sesleri zihninizde canlandırın. Ayağınızı kaldırma dürtüsü geliyor mu, sakinleştiğinizi hissediyor musunuz? Bunlar, yaygın deneyimlerdir; şarkı ya da tekerlemeleri ritmik, tekrarlanabilir hareketlerle (zıplamak, ritmik yürümek ya da koşmak gibi) birleştirdiğimizde çocukları hızlıca sakinleştirebilir.
Şimdi bu yapı ve ritmi birleştirme fikrini şu aktivitelere uygulayın:
- Spor yapma: Çocuğunuzun sizle, kardeşiyle ya da bir arkadaşıyla bahçede ya da evdeki güvenli bir alanda oynayabileceği o kadar çok spor oyunu var ki seçenekleriniz sonsuz.
- Etaplı yarış: Çok karmaşık olmasına gerek yok. Nesnelerin altından ya da üstünde sürünerek geçmek, bir çizgide yürümek ya da bitiş çizgisine ip atlayarak gitmek.
- Yürüyüşe ya da koşuya çıkmak
- Trambolinde zıplamak: Yukardaki örnekte olduğu gibi zıplarken şarkı söyleyebilir ya da sayı sayabilir, bu aynı zamanda odaklanmasını da sağlar.
- Tırmanma: Merdivenden elleri ve dizleri üzerinde gidebilir, ağaca çıkabilir ya da imkânınız varsa bir tırmanma duvarı kullanabilirsiniz.
2.Serbest Aktivite Zamanı
Evet, bu daha önce söylediğimin tam tersi. Yapısallık hiperaktif bir çocuk için önemlidir ama serbest oyun da öyle. Kimsenin onlara durmasını söylemediği, çılgınca koşabilecekleri bir zaman. Bazen çılgınca koşmak ve istediklerini yapmak için zaman ve alana sahip oldukları bir zaman dilimi ile onlara liderlik etmek iyidir. Dışarda yapabilirseniz harika olur ama evde de işe yarayabilir. Güvenli davranış hakkında bazı temel kurallar belirleyin ve takip etmesi zorsa, belki yıkanması gereken bulaşıklar vardır!
Serbest aktivite zamanı için değerlendirebileceğiniz bazı fikirler:
- Dışarda koşturmak
- Salıncakta sallanmak
- Yatakta ya da kanepede zıplamak
- Dans partisi
- Anne babayla güreş
- Eğer serbest oyundan sonra çocuğunuz sakinleşmek yerine daha da coştuysa ilk ya da 3. stratejiyi deneyebilirsiniz.
3. Dinlenme
Bu, hiperaktif bir çocukta kullandığım son strateji. Özellikle yatmadan önce ya da aktiviteler esnasında mümkün olduğunca hareketsiz durmaları gerekiyor. Her zaman öyle olması gerekmiyor, bu tamamen çocuğunuza ya da o güne bağlı. Fakat, hiperaktif çocuklar yüksek enerji düzeyinden aşağı düzeylere geçerken zorlanabilirler. Bazı sakinleştirici aktivitelere başvurmak büyük fark yaratabilir.
- Sallanmak – Salıncak, hamak ya da sallanan sandalyede
- Loş ışıklar – Basit değişiklikleri küçümsemeyin. Bazen ışığı azaltmak çocuğu sakinleştirebilir.
- Düzenli oda: ortalıkta oyuncak ya da objelerin olmadığı sade, düzenli bir odanın çocuğunuz üzerinde etkisi büyük olacaktır.
- Müzik: Slow müzikler tercih edin.
- Değişken ışıklar: Benim çocuklarım bazen değişen ışıkları izlerken sakinleşebiliyorlar. Şöminede yanan odun görüntüsü de aynı etkiyi yapabilir.
Hiperaktif bir çocuğa sahip olmak her anlamda aşırı yorucu olabilir ama umudunuzu kaybetmeyin. Bu üç çözüm ister ayrı ayrı uygulansın ister birlikte büyük bir etki yaratacaktır. Bir uyarıda bulunayım, hemen vaz geçmeyin. B u stratejileri pek çok kez denemeniz önemli. Sizin de çocuğunuzun da neyin işe yaradığını görmek için zamana ihtiyacınız olacaktır.
Tüm yukarıda yazılanlar daha küçük çocuklarda işe yarasa da emekleme çağındaki hiperaktifler için birkaç önerim daha var:
Duyusal Kutular: Yapısal etkinliklerden sonra kullanılabilir ama pek çok bebek farklı dokuları keşfederken diğer aktivitelerde olduğundan daha fazla odaklı olacaktır.
Binek oyuncaklar: Çoğu bebeğin üstüne binip sürülen oyuncaklardan vardır. Bebeğinizi buna binmesi, itmesi, etrafta dolaşması için cesaretlendirin. Çoğu bebekte sakinleştirici bir etkisi olacaktır.
Kırlentleri yere yığın: Tüm çocuklar bunu sever ama özellikle emekleyen çocuklar için mükemmel bir fikir. Kırlentlerin üstüne çıkmak, zıplamak onların duyusal ihtiyaçlarını karşılayacaktır.
Ekran süresini azaltın: TV ya da tabletin ne kadar hayat kurtarıcı olabildiğini biliyorum ama ne kadar kullandığınız konusunda dikkatli olun. Pek çok araştırma ekranların hiperaktiviteyi arttırdığını göstermektedir. Kendi evimde de film izledikten sonra ki çok yapmayız, sanki enerji içeceği içmiş gibiler. Hiperaktiviteleri tavan yapıyor.
Alisha Grogan https://yourkidstable.com/how-to-handle-:Türkan DEMİRhyperactive-child/
Çeviri: Türkan DEMİR
